Thời hiệu thi hành bản án hình sự là thời hạn do luật định mà khi hết thời hạn đó người bị kết án không phải chấp hành bản án đã tuyên (Khoản 1 điều 55 BLHS 1999).
Trong thực tiễn thi hành bản án hình sự có hiệu lực pháp luật, có một số trường hợp vì lý do nào đó như bị thất lạc, bị bỏ quên,… mà bản án không được thi hành. Chế định thời hiệu thi hành bản án hình sự được quy định tại điều 55 BLHS 1999 ( sửa đổi bổ sung năm 2009 ) xuất phát từ yêu cầu đề cao trách nhiệm của cơ quan thi hành án đảm bảo cho mọi bản án có hiệu lực phải được thi hành.
Nội dung của chế định này là luật quy định thời hạn để có thể buộc người bị kết án phải chấp nhận bản án có hiệu lực pháp luật ( khoản 2 điều 55 BLHS). Thời hạn dài hay ngắn tùy thuộc vào loại và mức hình phạt đã tuyên đối với người bị kết án, cụ thể như sau:
- 5 năm đối với các trường hợp xử phạt tiền, cải tạo không giam gữ hoặc xử phạt tù từ ba năm trở xuống
- 10 năm đối với các trường hợp xử phạt tù trên ba năm đến mười lăm năm
- 15 năm đối với các trường hợp xử phạt tù trên mười lăm năm đến ba mươi năm.
Thời hiệu thi hành bản án được tính từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật. Sau thời hạn trên, người bị kết án sẽ không bị buộc phải chấp hành bản án nếu trong thời hạn này, người bị kết án:
- Không phạm tội mới,
- Không cố tình trốn tránh việc thi hành án cũng như không bị truy nã
Những điều kiện này cho thấy người bị kết án đã hoàn lương, việc bắt họ thi hành bản án đã tuyên không còn ý nghĩa nữa nên BLHS coi đã hết thời hiệu thi hành bản án.
Nếu người bị kết án trong thời hạn trên không thỏa mãn các điều kiện này thì thời hiệu thi hành bản án được tính lại kể từ ngày phạm tội mới hoặc ngày ra trình diện hoặc bị bắt giữ ( khoản 3 điều 55 BLHS).
Đối với các trường hợp xử phạt tù chung thân hoặc tử hình, sau khi đã qua 15 năm, Chánh án tòa án nhân dân tối cao phải quyết định áp dụng hay không áp dụng thời hiệu theo đề nghị của Viên trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Trường hợp không áp dụng thời hiệu thì hình phạt tử hình được chuyển thành tù chung thân, tù chung thân được chuyển thành tù 30 năm (khoản 4 điều 55 BLHS).
Ngoài ra, do tính chất đặc biệt nguy hiểm của các tội trong lĩnh vực xâm phạm an ninh quốc gia, đồng thời để phù hợp với pháp luật quốc tế, luật hình sự Việt Nam còn quy định không áp dụng thời hiệu thi hành bản án đối với các tội xâm phạm an ninh quốc gia và đối với các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh ( điều 56 BLHS)
>>> Xem thêm:
