Trong các mối quan hệ xã hội hiện nay, thì có lẽ mối quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động là mối quan hệ “nóng” đáng được lưu tâm, nó chi phối đến năng suất lao động, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả kinh tế. Song song với nó là các vấn đề xung đột, tranh chấp giữa hai chủ thể này. Theo cách nhìn khách quan thì chủ thể “thiệt thòi” hơn trong những vụ tranh chấp ấy là đối tượng người lao động, họ yếu cả về tiền về quyền, yếu nhất là sự hiểu biết pháp luật, những kiến thức cơ bản nhất để bảo vệ chính bản thân mình. Hơn ai hết, họ cần phải hiểu mình có những quyền và nghĩa vụ gì để đảm bảo lợi ích của mình một cách chính đáng nhất. Vậy, theo quy định của pháp luật, người lao động có những quyền và nghĩa vụ gì?
Theo Điều 5 của Bộ luật Lao động năm 2012, khi tham gia quan hệ lao động, người lao động có các quyền sau đây:
- Người lao động được tự do lựa chọn việc làm, nghề nghiệp, học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp và không bị phân biệt đối xử;
- Người lao động được hưởng lương phù hợp với trình độ kỹ năng nghề trên cơ sở thoả thuận với người sử dụng lao động;
- Người lao động được bảo hộ lao động, làm việc trong điều kiện bảo đảm về an toàn lao động, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hằng năm có lương và được hưởng phúc lợi tập thể;
- Người lao động được thành lập, gia nhập, hoạt động công đoàn, tổ chức nghề nghiệp và tổ chức khác theo quy định của pháp luật; yêu cầu và tham gia đối thoại với người sử dụng lao động, thực hiện quy chế dân chủ và được tham vấn tại nơi làm việc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình; tham gia quản lý theo nội quy của người sử dụng lao động;
- Người lao động có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định của pháp luật;
- Người lao động có quyền đình công.
b) Đồng thời, người lao động có các nghĩa vụ sau đây:
- Thực hiện hợp đồng lao động và các thỏa thuận khác với người sử dụng lao động
- Chấp hành kỷ luật lao động, nội quy lao động, tuân theo sự điều hành hợp pháp của người sử dụng lao động;
- Thực hiện các quy định của pháp luật về bảo hiểm xã hội và pháp luật về bảo hiểm y tế
